(TUAG)- Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, sinh ngày 01/3/1923 (tên khai sinh là Nguyễn Hữu Vũ, bí danh Nguyễn Văn Đồng), sinh ra, lớn lên tại xã Quảng Trung, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình - quê hương của truyền thống đấu tranh cách mạng chống thực dân, đế quốc xâm lược; tuyến đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Cuộc đời và sự nghiệp của Trung tướng đã gắn liền với cuộc đấu tranh của Nhân dân ba nước Đông Dương chống kẻ thù chung là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược mà mảnh đất dụng võ của đồng chí là dãy Trường Sơn trùng điệp nối liền biên giới ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia. Trên dãy Trường Sơn này đồng chí đã lãnh đạo, chỉ huy bộ đội và thanh niên xung phong lập nên một tuyến đường vận tải quân sự Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh huyền thoại. Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, được ví như “Cánh chim đại bàng của Trường Sơn”.
Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên thị sát trên đèo Phu La Nhích - đường 20 Quyết Thắng, tỉnh Quảng Bình, năm 1972 (Ảnh tư liệu)
Con người của sự lựa chọn lịch sử gắn liền với Trường Sơn
Xuất thân từ một gia đình trung lưu. Lớn lên trong truyền thống yêu nước của gia đình và địa phương, 12 tuổi Đồng Sỹ Nguyên bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng dưới sự dẫn dắt của cán bộ Đảng Cộng sản Đông Dương; mới 15 tuổi đã gia nhập, trở thành đảng viên trẻ tuổi nhất của Đảng; 17 tuổi được cử làm Bí thư chi bộ xã Trung Thôn; sau theo học trung học và trở thành Bí thư chi bộ trường Saint Marie (Đồng Hới). Tại đây, đồng chí bị thực dân Pháp truy nã và phải chuyển vào hoạt động bí mật ở Lào và Thái Lan, tham gia gây dựng cơ sở trong phong trào Việt kiều yêu nước.
Năm 1944, đồng chí Đồng Sỹ Nguyên bí mật trở về nước hoạt động, được phân công phụ trách Phủ ủy Quảng Trạch, chủ nhiệm báo Hồng Lạc, xây dựng chiến khu Trung Thuần, huấn luyện quân sự, tham gia Cách mạng tháng Tám. Cách mạng thành công, đồng chí được bầu làm Chủ nhiệm Việt Minh, kiêm Chỉ huy trưởng bộ đội Quảng Bình. Năm 1946, đồng chí được bầu và trúng cử đại biểu Quốc hội khóa I nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng chí giữ nhiều cương vị khác nhau, nhưng phần nhiều là lãnh đạo, chỉ huy quân sự tại Quảng Bình; đặc biệt là làm biệt phái viên của Tổng cục Chính trị tham gia Bộ tư lệnh cánh phối hợp Trung Hạ Lào trong chiến dịch Đông Xuân 1953-1954. Trong kháng chiến chống Mỹ, đồng chí được phụ trách Cục Động viên dân quân, rồi được cử sang Trung Quốc học Trường Cao cấp Quân sự Bắc Kinh, chuyên sâu về vận tải quân sự. Năm 1964, đồng chí về nước và được đề bạt giữ chức vụ Tổng tham mưu phó một thời gian, sau đó liên tục được điều động về làm Chính ủy, sau là Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân tình nguyện Việt Nam tại Trung - Hạ Lào…
Như vậy, trước khi được cử làm Tư lệnh Đoàn 559, hầu như tuổi trẻ và sự nghiệp chiến binh của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên đều gắn chặt với dải Trường Sơn đại ngàn, nơi ông rất thân thuộc và hiểu biết thấu đáo về “nhân hòa, địa lợi”. Bổ nhiệm đồng chí làm Tư lệnh Đoàn 559 là Đảng, Nhà nước và Quân đội đã sáng suốt lựa chọn được người cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị có lý luận quân sự vững chắc, có kinh nghiệm thực tiễn phong phú, đã được rèn luyện, thử thách trên nhiều cương vị công tác cách mạng của Đảng.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn Đồng Sỹ Nguyên đến thăm bộ đội Trường Sơn (Ảnh tư liệu)
Lịch sử mãi khắc ghi “Cánh chim đại bàng của Trường Sơn”
Tên tuổi của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên gắn liền với chiến trường Trường Sơn huyền thoại, với những chiến thắng lịch sử, chiến công oanh liệt của quân và dân ta trong các cuộc kháng chiến chống đế quốc, giành độc lập dân tộc. Thiếu tướng Võ Sở, người thuộc quyền của Trung tướng, nguyên Trưởng phòng Tổ chức, Chính ủy Binh trạm, Phó Chủ nhiệm chính trị Đoàn 559, sau này là Chính ủy Binh đoàn 12 (nay là Binh đoàn Trường Sơn), Chủ tịch Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam đánh giá, trong số các Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn thì tướng Đồng Sỹ Nguyên là người để lại dấu ấn đậm nét nhất khi lập nên kỳ tích tổ chức thế trận giao thông liên hoàn. Ông cũng là người “giăng lưới lửa trên đỉnh Trường Sơn”, “kiến trúc sư hệ thống đường hầm màu lam”. Ông Nguyên là người đề xuất xây dựng binh chủng hợp thành ở Trường Sơn và cùng hàng trăm nghìn chiến sĩ Trường Sơn tạo trận đồ bát quái, cơ động, thần tốc đưa các quân đoàn chủ lực từ Bắc vào giải phóng miền Nam.
Lúc đương thời, nhận xét về đồng chí Đồng Sỹ Nguyên, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng từng ghi nhận: “Đồng chí đã có công lao lớn trong cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, cũng như trong công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt, đồng chí có công lớn đối với con đường chiến lược Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh. Đặc biệt, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, người được ví như “Cánh chim đại bàng của Trường Sơn”, đã có đóng góp đặc biệt to lớn trong suốt quá trình xây dựng, duy trì thông suốt đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại, trực tiếp chỉ đạo các lực lượng quân đội, thanh niên xung phong “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” hình thành nên tuyến đường huyết mạch, chiến lược để vận chuyển cán bộ, chiến sĩ, quân lương, đạn dược từ hậu phương miền Bắc chi viện cho các mặt trận phía Nam.
Trên các trọng trách được giao sau ngày đất nước thống nhất, đồng chí Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên luôn thể hiện tinh thần quyết liệt, sâu sát thực tiễn, không ngừng học tập, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong chỉ đạo điều hành, khẳng định vai trò của nhà hoạt động thực tiễn xuất sắc của cách mạng Việt Nam.
Trong giai đoạn đầu đất nước tiến hành công cuộc đổi mới, đồng chí đã cùng với tập thể lãnh đạo Đảng, Nhà nước có nhiều quyết sách quan trọng, góp phần đưa đất nước vượt qua khó khăn, thử thách, ổn định kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh. Đồng chí tiếp tục cống hiến sức lực, trí tuệ và để lại những dấu ấn đậm nét trong các lĩnh vực được phân công quản lý, điều hành, trong đó có nhiều đóng góp trong tham mưu hoạch định các chủ trương, chính sách về xây dựng, phát triển các ngành, cũng như trực tiếp chỉ đạo việc xây dựng nhiều công trình giao thông, thủy điện, thủy lợi, các công trình công nghiệp, dân dụng trọng điểm của quốc gia...Đồng chí là một trong những người đề xuất ý tưởng xây dựng công trình đường Hồ Chí Minh nối liền đất nước trên nền của tuyến đường mòn Trường Sơn huyền thoại.
Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên luôn thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; sự quyết đoán, gan dạ, mưu trí, thao lược của người lãnh đạo, người chỉ huy. Cán bộ, chiến sĩ quân đội, lực lượng thanh niên xung phong năm xưa và ngày này, luôn ghi nhớ và mãi tự hào về một vị chỉ huy dũng cảm, một tư lệnh chiến trường tài năng xuất chúng nhưng rất bình dị, gần gũi, gắn với Trường Sơn - một kỳ tích của quân và dân ta.
Với những cống hiến, công lao to lớn, thành tích xuất sắc đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, đồng chí đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, Huân chương Quân công hạng nhất, Huy hiệu 80 tuổi Đảng và nhiều Huân chương, Huy chương, phần thưởng cao quý khác của Việt Nam và quốc tế.
Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng chí Đồng Sỹ Nguyên (01/3/1923 - 01/3/2023) là dịp để chúng ta ôn lại cuộc đời, sự nghiệp và tôn vinh những công lao, cống hiến không mệt mỏi suốt đời vì dân, vì nước. Đồng thời giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Khích lệ, cổ vũ các thế hệ người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ noi gương Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên và các đồng chí lãnh đạo cách mạng tiêu biểu, ra sức học tập, tu dưỡng, rèn luyện, cống hiến sức lực, trí tuệ, góp phần xây dựng đất nước ta ngày càng giàu đẹp, văn minh./.
NGỌC HÂN
