(TUAG)- Lý luận phê bình văn học nghệ thuật bao gồm các quan điểm, đánh giá về quá trình hình thành, phát triển của văn học nghệ thuật, các trào lưu trường phái, cơ chế sáng tạo của văn nghệ sĩ, sự tiếp nhận của người thưởng ngoạn và các hiện tượng văn học nghệ thuật.
Trong 36 năm đổi mới đất nước, lý luận phê bình văn học, nghệ thuật Việt Nam đã có bước tiến đáng kể, góp phần nghiên cứu, hướng dẫn làm rõ những vấn đề bản chất của văn học, nghệ thuật, mối quan hệ giữa văn nghệ với chính trị, giữa hiện thực và nghệ thuật được hiểu khoa học và sâu sắc hơn, tính chủ thể của văn nghệ sỹ được coi trọng, phạm vi đời sống phản ánh vào văn học, nghệ thuật được mở rộng, đa dạng hóa.
Bên cạnh đó, lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật thời kỳ đổi mới đã kịp thời phát hiện, giới thiệu đến công chúng nhiều tác giả, tác phẩm văn nghệ; phát hiện sớm những cái hay, cái đẹp về nội dung và hình thức của tác phẩm nghệ thuật; hướng dẫn thị hiếu của công chúng thưởng thức nghệ thuật tạo diễn đàn giữa nhà văn với công chúng; khích lệ những tìm tòi, sáng tạo và củng cố niềm tin cũng như dũng khí đổi mới ở người sáng tác văn học, nghệ thuật.
Thời gian gần đây, hoạt động lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật đã có nhiều chuyển biến, tạo được những dấu ấn tích cực trong đời sống xã hội. Đặc biệt, trong giới lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật đã xuất hiện nhiều nhân tố được đào tạo chính quy, có trình độ khoa học tốt, có phương pháp làm việc mới, đang thể hiện là những người trong cuộc của hoạt động sáng tác, góp phần tác động tích cực đến hoạt động sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ, cũng như thị hiếu, nhu cầu thưởng thức của công chúng và công tác lãnh đạo, quản lý văn học, nghệ thuật. Ý thức trách nhiệm của đội ngũ phê bình được đề cao. Nhờ thế, số lượng bài viết tăng thêm với chất lượng được cải thiện hơn.
Tuy nhiên, đặt trong tương quan với những đòi hỏi của thực tiễn sáng tạo, với yêu cầu phát triển của văn học, nghệ thuật thì lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật vẫn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém cần giải quyết.
Đó là, sự hiểu biết lý luận, nói chung chưa sâu sắc, thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu có chất lượng về lý luận; có ngành nghệ thuật còn thiếu vắng lực lượng chuyên gia về lý luận. Lý luận văn học, nghệ thuật có những biểu hiện già cỗi, xơ cứng, kém năng động, xa rời thực tiễn sáng tác. Các công trình tổng kết, đề xuất các vấn đề lý luận rất hiếm. Các vấn đề như phương pháp sáng tác, các khuynh hướng sáng tác đang xuất hiện và phát triển đều thiếu các công trình lý luận soi sáng. Điều này dẫn đến sự thiếu vắng tiêu chí khoa học trong phê bình, đánh giá các sáng tác văn học, nghệ thuật. Đáng chú ý là lý luận văn học, nghệ thuật Mác xít chưa được nghiên cứu tương xứng với vai trò và giá trị đích thực của nó, chưa đánh giá thoả đáng những thành công và những khuyết điểm để có sự kế thừa và phát triển đúng đắn trong giai đoạn mới. Khá nhiều vấn đề lý luận văn nghệ còn bỏ ngỏ, không được lý giải, minh chứng xác đáng khoa học.
Thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị khóa X về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”, để góp phần phát triển nền lý luận phê bình, nâng cao nghiệp vụ cho những người làm công tác lý luận, phê bình, trong những năm qua, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương đã duy trì những khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao ngắn hạn về nghiệp vụ. Qua đó, góp phần nâng tầm của công tác lý luận, phê bình; hạn chế những nhận định, phản ánh và phê phán sai lạc trong lý luận, phê bình.
Năm 2022, công tác tập huấn lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật sẽ được tiến hành ở hai khu vực: Hội nghị khu vực phía Bắc tổ chức tại Hà Tĩnh từ ngày 01 - 05/8/2022; Hội nghị khu vực phía Nam tổ chức tại An Giang từ ngày 8-12/8/2022. Với chủ đề “Những vấn đề cơ bản đặt ra đối với văn học, nghệ thuật trước yêu cầu mới”.
Mục tiêu của đợt tập huấn nhằm cung cấp thông tin về tình hình văn học, nghệ thuật nói chung, về lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật nói riêng, qua đó giúp cho đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa, văn học, nghệ thuật, đội ngũ những người hoạt động báo chí chuyên sâu về lý luận, phê bình văn học nghệ thuật củng cố kiến thức, nắm vững quan điểm, đường lối phát triển văn hoá, văn học nghệ thuật của Đảng, Nhà nước. Đồng thời, là dịp để các học viên trao đổi kinh nghiệm xử lý một số vấn đề nảy sinh trong thực tiễn và vận dụng vào công tác; rèn luyện kỹ năng viết bài phê bình, văn học, nghệ thuật và năng lực lãnh đạo, quản lý văn học, nghệ thuật trong giai đoạn hiện nay, góp phần đấu tranh, phản bác quan điểm sai trái trong hoạt động văn học, nghệ thuật, góp sức làm lành mạnh đời sống văn hoá, văn nghệ của đất nước, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới.
Giảng viên tham gia truyền đạt kiến thức tại lớp tập huấn là các đồng chí lãnh đạo Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, các chuyên gia, nhà khoa học nghiên cứu chuyên sâu về lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trong nước.
Đối với An Giang, đây là dịp để đội ngũ những người làm công tác văn hóa, văn học, nghệ thuật được gặp gỡ, giao lưu chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý; cũng là dịp để giới thiệu, quảng bá truyền thống văn hóa, con người An Giang - quê hương Chủ tịch Tôn Đức Thắng. Từ đó, tham mưu cấp ủy đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quán triệt, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò của văn học, nghệ thuật trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước; thúc đẩy triển khai thực hiện có hiệu quả Đề án “Xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật tỉnh An Giang giai đoạn 2021-2025 và định hướng đến năm 2030”, Chương trình hành động số 20-CTr/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”.
THÁI THÚY XUÂN
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy
