Sau nhiều cuộc
diễn tập chờ thời cơ: Ngay
đêm Nhật đảo chính Pháp, Trung ương đã quyết định phát động một cao trào
cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa với những nhận định rất chính
xác: Cuộc đảo chính làm cho những điều kiện của cuộc khởi nghĩa đang đi
tới chín muồi nhanh chóng. Phải nêu cao tinh thần chủ động: "Dù sao ta
không thể đem việc quân Đồng minh đổ bộ vào Đông Dương làm điều kiện
tất yếu cho cuộc tổng khởi nghĩa của ta; vì như thế là ỷ lại vào người
và tự bó tay…". Nếu "thuận tiện", "… dù quân Đồng minh chưa đổ bộ, cuộc
tổng khởi nghĩa của ta vẫn có thể bùng nổ và thắng lợi".
Từ tháng 4/1945 trở đi, cao trào kháng Nhật diễn ra mạnh mẽ. Tháng 8/1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng khẳng định: "Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới" và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Ngày 16/8/1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân trào thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Người đã ra lời kêu gọi: "Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta". Chỉ trong vòng 15 ngày, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay Nhân dân.
Ngày 2/9/1945, thay mặt Chính phủ Lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng tuyên bố: "Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy". Ngay sau đó, Người có bài viết trên báo Cứu Quốc, khẳng định: "Cuộc dân tộc cách mạng thành công này có những ý nghĩa rất to tát mà chúng ta cần phải nhận rõ. Ý nghĩa đó là: "… chúng ta đã phá tan chế độ quân chủ chuyên chế mấy nghìn năm nay. Chúng ta đã đánh đổ cái nền thống trị của hai đế quốc chủ nghĩa: Pháp và Nhật. Chúng ta đã lập nên một chính thể Dân chủ Cộng hoà. Đó là một cuộc thắng lợi xưa nay chưa từng thấy trong lịch sử nước ta".
Với ý nghĩa đó, Người chỉ dạy: "Chính phủ là công bộc của dân". Người yêu cầu: "Uỷ ban nhân dân là Uỷ ban có nhiệm vụ thực hiện tự do dân chủ cho dân chúng. Nó phải hành động đúng tinh thần tự do dân chủ đó". Phải đề phòng và kiên quyết loại trừ tình trạng: "lên mặt làm quan cách mạng", "Dĩ công dinh tư", … Bởi vì: "Những khuyết điểm trên, nhỏ thì làm cho dân chúng hoang mang, lớn thì làm cho nền đoàn kết lay động".
Sau nhiều năm Đảng ta là Đảng cầm quyền, Người tổng kết: "Dân chủ là của cải quý báu nhất của Nhân dân". "Bây giờ chúng ta là dân chủ. Dân chủ là thế nào? Là dân làm chủ. Dân làm chủ thì Chủ tịch, bộ trưởng, thứ trưởng, ủy viên này khác là làm gì? Làm đày tớ. Làm đày tớ cho Nhân dân, chứ không phải là làm quan cách mạng". Người nghiêm khắc phê phán những cán bộ: "Cậy thế mình ở trong ban này ban nọ, rồi ngang tàng phóng túng, muốn sao được vậy, coi khinh dư luận, không nghĩ đến dân. Quên rằng dân bầu mình ra là để làm việc cho dân, chứ không phải để cậy thế với dân". Người gọi đó là "các ông quan liêu". Họ "Xa Nhân dân", "khinh Nhân dân". "Không yêu thương Nhân dân"... "Việc gì cũng kềnh càng, chậm rãi, làm cho qua chuyện. Nói một đường làm một nẻo… Chỉ biết ăn sang, diện cho kẻng; chẳng những không lo phụng sự Nhân dân, mà còn muốn Nhân dân phụng sự mình…". Họ quên rằng không có lực lượng Nhân dân, thì việc nhỏ mấy, dễ mấy, làm cũng không xong, có lực lượng Nhân dân, thì việc khó mấy, to mấy, làm cũng được…
Thực tiễn hơn 70 năm qua đã cho chúng ta một bài học rất quan trọng: "Dân là gốc", Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới. Để giành và giữ vững chính quyền, Đảng và Nhà nước phải luôn dựa vào Dân. Từ ngày Đổi mới đến nay, quan điểm về dân chủ và thể chế về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được bổ sung và ngày càng hoàn thiện. Tuy nhiên, quyền làm chủ của nhân dân ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực còn bị vi phạm; tệ quan liêu, tham nhũng còn diễn biến phức tạp…
Vì vậy, nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị là phải tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Dân chủ phải được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Kiên quyết, kiên trì với quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn nhằm đẩy lùi tệ quan liêu, tham nhũng; bảo vệ trọn vẹn, phát huy mạnh mẽ những truyền thống quý báu mà Cách mạng đã tạo dựng./.
Sự thật
