(TUAG)- An Giang là vùng đất giàu truyền thống anh hùng, kiên cường, bất khuất,… trải qua nhiều cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do; bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. An Giang còn là vùng đất giàu truyền thống cách mạng. Sau khi Kỳ bộ Hội Thanh niên Nam kỳ được thành lập năm 1927, tháng 02/1928, Tỉnh bộ Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên tỉnh Long Xuyên được thành lập. Sau Hội nghị hợp nhất ngày 03/02/1930 thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đến đầu tháng 4/1930, chi bộ Đảng đầu tiên của Long Xuyên, Châu Đốc được thành lập ở Long Điền (Chợ Mới).
Khu phố Long Xuyên xưa
CÁC PHONG TRÀO CÁCH MẠNG TỪ NĂM 1930 - 1945
Ngay sau khi ra đời, các chi bộ đã chứng minh được vai trò của một tổ chức cách mạng. Đêm 28 rạng 29/4/1930, trên đường phố tỉnh lỵ Long Xuyên, lần đầu tiên xuất hiện nhiều truyền đơn kêu gọi Nhân dân nổi dậy chống chính quyền thực dân. Cùng với cả nước, cao trào cách mạng 1930 - 1931 ở An Giang đã giáng cho thực dân Pháp và tay sai những đòn chí tử, buộc chúng phải tìm mọi cách đối phó để dập tắt những lò lửa đấu tranh đang rực cháy khắp nơi. Trong báo cáo gởi Thống đốc Nam kỳ ngày 12/5/1930, Chủ tỉnh Long Xuyên đã tỏ ra lo ngại: "...Cách tổ chức tuyệt vời đã thể hiện trong cuộc biểu tình, giữ đươc bí mật đến giờ chót… Điều đó đã chứng tỏ sự đoàn kết của những người tham gia bạo động, cũng như quyền lực rất lớn của những người chỉ huy họ...".
Nó còn là trận thử thách đầu tiên của lực lượng cách mạng mới với đế quốc Pháp; nó đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt của một Đảng bộ còn rất non trẻ. Đây cũng là lần đầu tiên những người lao khổ ở Long Xuyên, Châu Đốc biểu dương sức mạnh và nhìn thấy sức mạnh của chính mình. Nói về giai đoạn này một nhà nghiên cứu lịch sử Pháp nhận định: "Cùng với Mỹ Tho, Đức Hòa, vùng Chợ Mới, Cao Lãnh là một trong những lò lửa nóng bỏng của phong trào nông dân ở Nam kỳ...".
Tiếp theo đó, phong trào đấu tranh dân chủ 1936 - 1939 ở Long Xuyên - Châu Đốc đã xây dựng nên một đội ngũ cán bộ lãnh đạo kiên cường, có bản lĩnh, được quần chúng tin yêu, hết lòng ủng hộ. Mặc dù phong trào đấu tranh công khai bị đàn áp, nhưng thế và lực mới của Đảng được củng cố phát triển nhiều hơn trước, tiếp tục đưa cách mạng tiến vào giai đoạn mới cao hơn.
Măm 1940, Nhân dân An Giang đã cùng cả Nam kỳ viết lên những trang sử vẻ vang của Khởi nghĩa Nam Kỳ, tuy không giành được thắng lợi nhưng đã giúp cho Đảng bộ nhiều kinh nghiệm quý báu về các điều kiện, yếu tố để tổ chức khởi nghĩa và lãnh đạo Nhân dân giành chính quyền.
Sau nhiều thời gian kiên trì khôi phục tổ chức, chuẩn bị lực lượng. Từ tháng 5/1945 trở đi, phong trào cách mạng có bước phát triển nhảy vọt. Vì thế hệ thống chính quyền tay sai nhất là ở cấp xã đã hoang mang có nơi nằm im không hoạt động hoặc tự giải tán. Các tổ chức quần chúng được xây dựng đều khắp, lực lượng võ trang ngày đêm luyện tập. Ta đã tổ chức được lực lượng trong lòng địch ở nhiều nơi. Tình thế cách mạng đã đến lúc chín muồi.
Trong lúc Đảng bộ đang chuẩn bị cướp chính quyền thì ngày 15 tháng 8 phát xít Nhật đầu hàng. Ngày 23 Tỉnh ủy Long Xuyên nhận được chỉ thị của Xứ ủy cướp chính quyền. Đêm 24 tháng 8, lực lượng cách mạng hầu như làm chủ hoàn toàn tỉnh lỵ 12 giờ ngày 25/8/1945 tại cuộc mít tinh, đồng chí Nguyễn Văn Nhung đại diện cho Đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tỉnh Long Xuyên trân trọng tuyên bố trước đồng bào xóa bỏ chính quyền cũ và "kể từ ngày giờ này, chính quyền thuộc về cách mạng, thuộc về Nhân dân". Sáng ngày 26/8, đồng chí Nguyễn Văn Thôi đại diện Đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tỉnh Châu Đốc trân trọng tuyên bố trước đồng bào: "Cách mạng đã thành công, chính quyền cũ được xóa bỏ, kể từ đây chính quyền thuộc về tay Nhân dân".
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở Long Xuyên, Châu Đốc là sự kế thừa và phát huy truyền thống yêu nước dân tộc; là thắng lợi của 15 năm đấu tranh kiên cường bất khuất của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nó là sự phát triển cao của các thời kỳ 1930 - 1931, 1936 - 1939 và khởi nghĩa năm 1940. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã giúp cho Đảng bộ và Nhân dân tỉnh nhà khẳng định thêm niềm tin về mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Nó còn tạo điều kiện cho cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ sau này.
Không ảnh Châu Đốc xưa
CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN GIẢI PHÓNG DÂN TỘC, THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC
Chín năm Kháng chiến chống Pháp (1945-1954)
Cách mạng Tháng Tám thành công, từ cuộc đời nô lệ, Nhân dân ta đã vươn lên địa vị người dân tự do, làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh mình. Nhưng nền độc lập dân tộc vừa mới giành được đã phải đương đầu với những thách thức tưởng chừng không thể vượt qua.
Tỉnh ủy chỉ đạo tiếp tục củng cố và mở rộng Mặt trận Việt Minh và các đoàn thể cứu quốc. Một số nơi như ở Chợ Mới có thêm các hội Phật giáo cứu quốc, Cao Đài cứu quốc... Sự ủng hộ của Nhân dân đối với chính quyền cách mạng là câu trả lời đanh thép với kẻ thù về quyết tâm bảo vệ nền độc lập tự do của đất nước. Bên cạnh, lực lượng vũ trang các cấp đều được tổ chức, ở các huyện, xã đều có lực lượng dân quân tự vệ.
Dựa vào chương trình 10 điểm của Việt Minh và 6 nhiệm vụ khẩn cấp của chính phủ, chính quyền cách mạng tỉnh đã tập trung giải quyết những vấn đề cấp thiết về dân sinh, dân chủ.
Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp đã nổ súng đánh chiếm Sài Gòn, mở đầu quá trình xâm lược nước ta lần thứ hai. Ủy ban nhân dân Nam Bộ ra lời kêu gọi Nhân dân Nam Bộ kiên quyết đứng lên chống lại giặc Pháp, bảo vệ nền độc lập và cuộc sống tự do.
Ngày 25/10/1945, Xứ ủy đã họp Hội nghị mở rộng tại Thiên Hộ (Cái Bè, Mỹ Tho). Hội nghị đã bàn nhiều vấn đề chuẩn bị kháng chiến lâu dài. Cách mạng vừa mới thành công, nhưng Nhân dân Long Xuyên, Châu Đốc đã cảm nhận thật rõ giá trị của cuộc sống tự do trong một quốc gia độc lập. Vì vậy, cùng với đồng bào cả nước, Nhân dân An Giang sẵn sàng hy sinh xương máu để bảo vệ những gì đã giành được.
Thực hiện sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ, Đảng bộ Long Xuyên, Châu Đốc đã lãnh đạo việc thành lập Ủy ban kháng chiến trong toàn tỉnh. Các đơn vị vũ trang được củng cố lại.
Tháng 11/1945, quân Pháp tiến chiếm một số tỉnh thuộc đồng bằng sông Cửu Long. Đầu tháng 01/1946, quân Pháp cho tàu chiến từ Cần Thơ lên bắn phá, mở đường thăm dò. Phân đội vũ trang tỉnh do đồng chí Bùi Văn Danh chỉ huy, đã phục kích từ Mỹ Thới đến Mỹ Phước. Khi tàu địch lọt vào trận địa ở vàm Cái Sao. Ta nổ súng tấn công tàu bị thiệt hại buộc chúng phải tháo chạy. Ngày 09/01/1946, sau thời gian bắn phá, thăm dò, quân Pháp chính thức đánh chiếm tỉnh lỵ Long Xuyên.
Tỉnh ủy Long Xuyên chủ trương rút đại bộ phận cán bộ và lực lượng vũ trang về căn cứ U Minh nhằm bảo tồn lực lượng. Ta chỉ để lại một bộ phận nhỏ hoạt động bí mật làm nòng cốt để giữ vững phong trào. Sau đó, Pháp tiến quân về hướng Châu Đốc. Nhưng chúng vấp phải sự chống trả quyết liệt. Đến 20/01/1946, bọn chúng mới chiếm được Châu Đốc, cuối tháng 01/1946, đánh chiếm các quận Tân Châu, Hồng Ngự, Tịnh Biên, Tri Tôn. Riêng quận Chợ Mới (Long Xuyên), dân quân du kích đã liên tục đánh trả địch suốt một tuần lễ mãi đến ngày 03/02/1946, Pháp mới chiếm được quận lỵ, tái chiếm toàn bộ hai tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc.
Quân và dân Long Xuyên, Châu Đốc đã góp phần cùng quân dân các tỉnh Nam Bộ làm thất bại kế hoạch "Chiếm lại Nam Kỳ trong vòng 18 ngày" của LơcLéc (Leclerc).
Theo lệnh của Tỉnh ủy, các cơ quan của tỉnh Châu Đốc đã rút về U Minh và về Tân Châu, Hồng Ngự để lập căn cứ kháng chiến. Trong vùng tạm chiếm, cơ sở và cán bộ ta đã rút vào hoạt động bí mật.
Đến cuối tháng 6/1946, hầu hết các huyện, xã đều có lực lượng du kích dân quân tự vệ. Các đội quân này đã kết hợp tốt với bộ đội chống càn, đánh lẻ, trừ gian. Trung bình mỗi xã có từ 1 tiểu đội đến 1 trung đội dân quân tự vệ, trang bị tuy còn thô sơ nhưng cũng đã có bước trưởng thành trong chiến đấu và bám trụ trên địa bàn.
Chín năm kháng chiến là thử thách khốc liệt đối với cả nước cũng như đối với Đảng bộ và Nhân dân Long Xuyên - Châu Đốc. Trong cuộc kháng chiến thần thánh này, Đảng bộ và quân dân trong tỉnh đã đạt được nhiều thành tích vẻ vang. Từ thực tiễn lãnh đạo kháng chiến, Đảng bộ đã rút được những kinh nghiệm quý báu, thiết thực. Trong đó: Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng bộ là nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp kháng chiến ở địa phương. Công tác xây dựng Đảng phải luôn là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của Đảng bộ. Thứ hai là phải ra sức phát huy truyền thống yêu nước, tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân, dân tộc, tôn giáo vào Mặt trận, tạo ra sức mạnh tổng hợp. Chính nhờ sức mạnh này mà Đảng bộ và quân dân trong tỉnh đã bền bỉ chiến đấu vượt qua những gian lao, thử thách đi đến chiến thắng vẻ vang. Ba là phải kết hợp vừa kháng chiến, vừa xây dựng thực lực kháng chiến. Bốn là phải ra sức giữ vững ổn định biên giới, tình đoàn kết chiến đấu giưa 2 dân tộc Việt Nam - Campuchia. Năm là, không ngừng củng cố chính quyền dân chủ nhân dân, đáp ứng yêu cầu của cuộc kháng chiến.
Những vấn đề được rút ra từ chín năm kháng chiến là những bài học quý giá cho Đảng bộ, quân dân trong tỉnh. Những kinh nghiệm vô giá ấy tiếp tục được bổ sung, làm phong phú thêm trong giai đoạn lịch sử kế tiếp. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, quân dân trong tỉnh dũng cảm, kiên cường vượt qua gian khổ, viết tiếp những trang sử mới đầy hào hùng.
Chợ Long Xuyên ngày nay
Kháng chiến chống Mỹ (1954-1975)
Thực hiện sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam bộ (Trung ương cục giải thể tháng 10/1954 thành lập Xứ ủy), các cấp ủy Đảng tỉnh Long Châu Hà, Long Châu Sa tiến hành khẩn trương và bí mật sắp xếp tổ chức, phân công cán bộ. Hầu hết cán bộ Đảng và dân vận các cấp đều được phân công ở lại. Đến giữa tháng 10/1954, Tỉnh ủy, Huyện ủy bí mật được thành lập xong theo đơn vị hành chánh của ngụy quyền ở 4 tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc, Sa Đéc, Rạch Giá.
Thực hiện sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ, hai tỉnh Long Châu Sa và Long Châu Hà được giải thể để lập lại hai tỉnh Long Xuyên và Châu Đốc theo địa giới hành chánh của chính quyền Sài Gòn. Sau khi sắp xếp, ổn định tổ chức, nhiệm vụ chủ yếu của Tỉnh ủy Long Xuyên, Châu Đốc là bám đất, bám dân, lãnh đạo quần chúng đấu tranh đòi thi hành Hiệp định Genève, đòi dân sinh, dân chủ để bảo vệ thành quả kháng chiến; đẩy mạnh công tác binh chánh vận tranh thủ đưa người vào hàng ngũ địch; xây dựng cơ sở gắn với phong trào đấu tranh chính trị, chuẩn bị lực lượng về mọi mặt, chủ động đối phó với địch dù chúng có thi hành hay phá hoại Hiệp định Genève...
Các tổ chức và cán bộ của Long Xuyên, Châu Đốc lần lượt chuyển về vùng tạm chiếm, đô thị vừa tránh mũi nhọn kẻ thù chỉa vào vùng kháng chiến, vừa bám được dân, nhất là quần chúng tín đồ Hòa Hảo và người Khmer. Từ đó, tuyên truyền, giáo dục giác ngộ căm thù Diệm đàn áp tín đồ, đàn áp người Khmer và hướng dẫn quần chúng đấu tranh đòi quyền lợi. Phần lớn cán bộ, đảng viên được tăng cường cho vùng yếu, vùng đô thị.
Thực hiện sự chỉ đạo của Xứ ủy, giữa năm 1957 tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc họp liên tịch để lập tỉnh An Giang theo địa giới hành chính của địch. Đến cuối năm 1957, tình hình vùng núi gặp nhiều khó khăn vì sự lùng sục của quân ngụy lẫn hoạt động của bọn cướp làm cản trở việc ăn ở, đi lại của cán bộ. Đồng chí Vũ Hồng Đức (Bí thư Huyện ủy) phải chỉ đạo đồng chí Lâm Minh Thái (Phó Bí thư Huyện ủy) bí mật tập hợp anh em lại, moi súng lên. Lần này đội võ trang mang tên "Quân đội Thất Sơn" để ngụy trang, quân số có 24 người tập trung ở khu vực Núi Cấm với nhiệm vụ làm cái "thế" cho công tác vận động quần chúng và trấn áp bọn ác ôn, bảo vệ căn cứ.
Ngay từ đầu cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi chuyển phương châm và địa bàn hoạt động, Đảng bộ luôn xác định đúng vai trò to lớn của quần chúng nhân dân dù đại đa số sống ở vùng bị tạm chiếm trong những năm chống Pháp, và là tín đồ các tôn giáo. Tư cách và phẩm chất cao quý của người cách mạng một lòng vì nước, vì dân đã tạo nên niềm tin và lòng cảm phục trong các tầng lớp nhân dân, khiến đồng bào hết lòng hết dạ nuôi chứa, che giấu, bảo vệ cán bộ, đảng viên dù biết có thể sẽ lâm vào cảnh tù đày, chết chóc… "Căn cứ nhân tâm" trong thời kỳ này đã chứng minh chân lý: "Một khi Đảng vì lợi ích thật sự của Nhân dân, của Tổ quốc thì Nhân dân tin Đảng, theo Đảng, bảo vệ Đảng tới cùng, tính mạng cũng không màng kể chi tài sản, tiền bạc".
Vấn đề lực lượng vũ trang gắn liền với căn cứ, với sự tồn tại của phong trào cách mạng của Bảy Núi, đã mang lại cho Đảng bộ An Giang những kinh nghiệm quý báu, đồng thời tạo ra những tiền đề cần thiết cho Bảy Núi trở thành căn cứ địa vững chắc và lâu dài của tỉnh và nhiều huyện sau này.
Ngay sau khi tiếp thu nội dung tinh thần Nghị quyết 15 của Trung ương, trong tháng 8/1959 Tỉnh ủy An Giang đã họp đánh giá tình hình, kiểm điểm lực lượng và đề ra một số nhiệm vụ và biện pháp cấp bách, trong đó đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng lực lượng vũ trang các cấp gắn liền với việc xây dựng các căn cứ địa, tạo thế liên hồn từ sông Tiền qua đến Bảy Núi.
Vào mùa thu hoạch lúa hôm nay
Suốt 21 năm kháng chiến chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, Nhân dân An Giang đã chịu đựng bao gian khổ, hiểm nguy quyết tâm bám giữ đất, giữ làng kiên cường đánh bại các âm mưu, thủ đoạn thâm độc của kẻ thù để cùng cả nước đi đến ngày toàn thắng. Thắng lợi của cuộc kháng chiến trường kỳ trên một địa bàn biên giới, dân tộc, tôn giáo rất phức tạp đã mang lại nhiều kinh nghiệm quý báu mà qua đó, thể hiện đầy đủ và sinh động sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng bộ cũng như tinh thần yêu nước cao độ của các tầng lớp nhân dân An Giang.
Kết quả đó trước nhất là bắt nguồn từ tính chủ động sáng tạo của Đảng bộ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chiến lược của Đảng qua những chủ trương, biện pháp sát hợp với tình hình thực tế của địa phương; nó là nhân tố quyết định đưa phong trào cách mạng An Giang phát triển liên tục, vững vàng vượt qua những thời điểm khó khăn, ác liệt nhất.
Vấn đề bạo lực cách mạng luôn được Đảng bộ quán triệt một cách sâu sắc. Ngay khi lãnh đạo cuộc đấu tranh chính trị đòi thi hành Hiệp định, đòi dân sinh, dân chủ rầm rộ An Giang là một trong những điểm nổi bật ở Nam Bộ vẫn tìm cách duy trì lực lượng vũ trang bằng nhiều hình thức để làm nòng cốt xây dựng lực lượng vũ trang chuẩn bị cho nhiệm vụ cơ bản lâu dài.
Nắm vững quan điểm quần chúng, Đảng bộ đã đề ra những chủ trương, biện pháp về công tác tôn giáo, dân tộc một cách chủ động, linh hoạt phù hợp với đặc điểm phức tạp của địa bàn, xây dựng được khối đồn kết tồn dân cùng chống Mỹ - ngụy.
Vấn đề biên giới cũng được Đảng bộ quan tâm thực hiện tốt nghĩa vụ quốc tế với tinh thần đòan kết, hỗ trợ. Đảng bộ chủ trương cho các ngành, các cấp ra sức xây dựng lực lượng chính trị, vũ trang các mặt cho bạn và cố gắng kềm chế tránh xảy ra những xung đột lớn khi Khmer Đỏ lộ dần bộ mặt phản bội.
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở An Giang còn là kết tinh biết bao công lao xương máu của đồng bào, đồng chí chấp nhận hy sinh, tù đày, gian khổ, kiên cường bám giữ đất, bám dân, quyết tâm chiến đấu vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Bên cạnh những người trực tiếp cầm súng đánh địch, còn biết bao con người phục vụ tuyến sau với những công việc âm thầm, lặng lẽ nhưng cũng đầy gian khổ, hy sinh. Đó là những người chiến sĩ nội tuyến, binh vận sống cuộc đời hai mặt trong lòng kẻ thù mà có lúc mạng sống và sự tư do chỉ được tính từng giờ, từng ngày mà đến lúc này còn một số người vẫn chưa được xác nhận. Đó là những người cán bộ du kích xã, ấp vùi mình bên bờ ruộng, mé vườn, nằm hầm bí mật... kiên cường bám trụ sống chết với quê hương. Nhiều chiến sĩ quê ở những vùng miền khác đã chiến đấu và lập nên chiến công hiển hách trên đất An Giang, và không ít người đã anh dũng ngã xuống.
Hơn tất cả, đó là công lao của các tầng lớp nhân dân An Giang luôn sẳn sàng hy sinh tính mạng, tài sản của mình trong quá trình nuôi chứa, che giấu, bảo vệ cán bộ cách mạng, đồng thới đấu tranh trực diện với kẻ thù... Biết bao người mẹ, người chị, người cha âm thầm hy sinh cả cuộc đời cho đàn con, đàn em tứ xứ mà không bao giờ nghĩ gì đến sự đền đáp. Nhiều tập thể và cá nhân vinh dự được Chủ tịch nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân./.
TRUNG THÀNH
